Kaygı Türleri

Kontrollü Kaygı: Hayatta Kalmanın Anahtarı

Kontrollü kaygının, insanı günlük hayatta kendisini, sevdiklerini ve sahip olduklarını olumsuzluklara ve tehlikelere karşı uyarıcı ve harekete geçirici bir işlevi vardır. Bu yönüyle kaygı, hayatta kalmak adına gerekli olan bir duygudur. Ancak, kendimizi ve sevdiklerimizi muhafaza etmek için belli bir miktarda olması gereken bu duygu, ölçüyü kaçırdığımızda hayatımızı çekilmez hale getirebilir. Günlük hayatta yaşadıklarımız veya yaşayabileceğimiz inancı içinde olduğumuz durumlara ve olaylara karşı çeşitli kaygı türleri vardır.

Sosyal Kaygı Bozukluğu

Sosyal kaygı, kişinin sosyal hayatta kalabalık önünde kendini yetersiz görmesi veya yetersiz görülme ihtimali karşısında oluşan kaygı türüdür. Sosyal ortamda daha önce başarısızlığa uğramış olmamız, bizi bir miktar kaygılı hale getirse de, hiç böyle bir deneyim yaşamamış olsak dahi “Ya başarısız olursam?” veya “Ya beğenilmezsem?” korkusu sosyal kaygıya neden olabilir. Bu yüzden, sosyal kaygısı olan kişiler mümkün olduğunca sosyal ortamlardan kaçınırlar. Böyle ortamlarda bulunmak zorunda kaldıklarında ise aktif bir rol üstlenmeden, pasif bir kişilik sergilerler. Sosyal kaygı bozukluğu olan bireyler, çalışanlarsa patronlarıyla, öğrenciyseler hocalarıyla ilişkilerinde duygu ve düşüncelerini rahatlıkla paylaşamazlar. Bu durum, kişiyi giderek asosyal bir yapıya sürükler.

Travma Sonrası Kaygı Bozukluğu

Travma kaynaklı kaygı bozukluklarının, sosyal kaygı bozukluklarına göre daha somut nedenleri vardır: Bir yakınının ölümü, yaşanan bir trafik kazası, cinsel istismara uğramak gibi… Örneğin, çocuğunu kaybetmiş bir annenin, diğer annelere göre hayatta kalan çocuklarına karşı daha fazla koruyucu ve kaygılı davranması bu tür bir kaygıya örnek olarak gösterilebilir. Çocuklar eve biraz geç kaldığında ya da hafif ateşlendiğinde aşırı kaygılanmaları, daha önce yaşadıkları travmanın bir sonucudur. Trafik kazası geçirmiş bir sürücünün, kaza sonrası sürüş davranışları da değişir; kaza yapma kaygısı, onu daha tedbirli olmaya zorlar. Bu tip kaygılar, bizi hayatta tutan ve daha dikkatli olmaya yönelten kaygılardır. Kontrollü kaygılarımız olmazsa hayatta en temel ihtiyaçlarımızı bile karşılayamayız. Deprem yaşamış birinin, bir sonraki depreme karşı daha hazırlıklı olması tamamen bu kaygıya bağlıdır. Kaygı, korktuğumuz her şeye karşı daha tedbirli ve hazırlıklı olmamızı sağlar. Travma sonrası kaygı bozuklukları genellikle somut bir nedene dayalı olarak oluşur.

Obsesif Kompulsif Kaygı Bozukluğu

En sık yaşanan kaygı türlerinden biridir. Kendilerine, sevdiklerine veya sahip olduklarına kötü bir şey olacağı düşüncesiyle kontrol dışı tekrarlanan, önüne geçilemeyen, engellenemeyen düşüncelerle karakterize bir durum bozukluğudur. Sık sık el yıkamak, duş almak, üst üste kapı kilitlemek gibi belirtilerle kendini gösterir.

İnsan, yaratılış itibariyle sosyal bir varlıktır. Sosyal hayatın içinde olabilmek, belli sosyal kurallara uymakla mümkündür. Sosyal hayatta sosyal kurallara, iş hayatında ise iş dünyasının kurallarına uymak her sosyal insanın sorumluluğudur. Bu kurallara uymak, insanda belli miktarda kaygı yaratabilir. Bu, sağlıklı bir duygudur. Kaygılarımız olmadan sosyal kurallara uymaz, toplum içinde itibarımızı korumaya çalışmazdık. Ancak normal rutin ilişkileri bozacak derecede artan kaygılar, bizi sosyal hayattan dışlayabilir. Bu nedenle, kaygılarımızı ve kaygılanma sınırlarımızı sağlıklı bir şekilde belirlemek zorundayız. Mutlu ve sağlıklı bir yaşam için kaygılarımızı tanımlama ve sınırlarını belirleyebilme yetisine sahip olmalıyız.

“Kontrolsüz güç, güç değildir” sloganını kaygıya uyarlarsak, kontrollü kaygının gerekli olduğunu söyleyebiliriz. Kontrollü kaygılarınız sizi endişelendirmesin. Kaygı, insanı hayatta ayakta tutan en önemli duygularımızdandır. Yeterli fayda-zarar sınırlarını belirlemek ve kaygıyı yönetmek bizim elimizde olmalıdır.