12-13- 14 Yaş Gelişimi ve Psikolojisi

Ergenlik döneminin başlangıcı sayılabilecek 12, 13 ve 14 yaş birçok açıdan ergenlik döneminde yaşanan değişikliklerin en yoğun yaşandığı dönem diyebiliriz. Bu dönemde psikoloji ve gelişim açısında birçok önemli değişiklik olur.

12-13-14 Yaşlarda Fiziksel Gelişim

Fiziksel Gelişim
Fiziksel Gelişim

Hayatımız boyunca gelişir ve değişiklikler yaşarız, ancak bu ilk ergenlik döneminde yaşanan değişimin hızı çok belirgindir. 11 yaşındakileri çocuk olarak değerlendiririz ancak 14 yaşındaki birisi artık “neredeyse yetişkin” bir insandır. Bu değişiklikler anne-babaların bir yandan hoşuna giderken, bir yandan da çeşitli güçlükleri beraberinde getirir.

Küçük çocuklarda değişimin ne zaman, nasıl ve hangi hızda olacağı daha kolaylıkla tahmin edebilir, ancak ilk ergenlik döneminde gelişim basamaklarının yaşla bağlantısı zayıflar. Genç ergenlerin göstereceği gelişimde aileler, genler, arkadaşlar, çevre ve toplumdaki diğer etki kaynakları gibi pek çok etmen rol oynar.

Ergenliğin bu erken dönemlerinde birçok fiziksel değişim yaşanır. Bu değişimler kızlar açısından göğüslerin büyümesi ve adet görülmesi, erkekler açısından ise testislerin gelişmesini içerebilir.

Ergenlik dönemine giriş yaşı her çocuk için aynı olmayabilir. Bu süreç kızlarda genellikle 9-13 yaşlar arasında başlarken, erkeklerde de kızlara kıyasla iki yıl daha geç başlar. Bu sınıfta ve akran grubu içerisinde çocukların birbirinden en farklı gözüktüğü dönemdir. Bazıları hızlı bir büyüme atağı yaşarken, bazıları da henüz çocuksu görünümünü korumaktadır.

Fiziksel görünümdeki hızlı değişimler genç ergenlerin değişen beden imajı konusunda bazı rahatsızlıklar hissetmelerine neden olabilir. El ve ayaklar daha önce büyüyerek dengesizlik ve sakarlıklara yol açabilir. Akne, sesteki değişimler ve düzensiz adet döngüleri gibi tüm fiziksel değişimler genç ergenler için çok utandırıcı olabilir. Öte yandan daha yavaş gelişen ergenler de kendilerinde bu değişikliklerin olmaması nedeniyle zorluklar yaşayabilirler. Özellikle erkek çocuklar, daha erken gelişim gösteren akranları ile spor aktivitelerinde fiziksel olarak rekabet edemeyeceklerini düşünebilirler. Öte yandan özellikle erken gelişen kızlar da henüz duygusal ve zihinsel olarak hazır olmadıkları halde yetişkin konumlarına girme baskısı yaşayabilirler. Ancak ergenliğin getirdiği dışarıdan görülebilen fiziksel değişimler ortaya çıkmadan da ergenliğe bağlı sosyal, zihinsel ve duygusal gelişimler gerçekleşmekte olabilir. Puberte döneminin getirdiği fiziksel değişimlerin başlama yaşının yanında, ailenin, arkadaşların ve çevrenin bu değişimler karşısında gösterdiği tepkiler hayat boyu kalıcı etkilere yol açabilir.

Öte yandan büyüme hızı ne olursa olsun, genç ergenler kendileri hakkında son derece gerçekçilikten uzak bir bakış açısı geliştirebilirler ve bu nedenle farklılıkların ve herkesin faklı hızda büyümesinin doğal olduğunun sürekli vurgulanması gerekir.

Ergen Psikologu Ankara
Ergen Psikologu Ankara

12-13-14 Yaşlarda Zihinsel Gelişim

Zihinsel Gelişim
Zihinsel Gelişim

Erken ergenlik dönemindeki zihinsel değişimler, diğer değişimler kadar göze çarpmayabilir ancak bu dönemde en az fiziksel ve sosyal gelişim kadar önemli zihinsel gelişimler de yaşanır. Bu dönemde gençlerin düşünme, mantık yürütme ve öğrenme biçimlerinde hızlı değişimler gerçekleşir. Bu dönemdeki gençler somut düşünmeden daha soyut düşünmeye geçerler. Daha küçük çocuklar birşeyin gerçek olduğuna inanmaları için o şeyi görmeleri ve dokunmaları gerekirken, bu dönemde gençler fikirler üzerinde düşünmeye ve görüp dokunmadıkları şeyleri da kavramaya başlarlar. Daha zor problemleri çözebilirler ve farklı görüş açılarını değerlendirebilirler. Belki de hayatlarında ilk defa ne olduğunu değil, ne olabileceğini düşünmeye başlarlar.

Bu zihinsel gelişimde okulda daha karmaşık ve ileri konuları ele alabilmelerine olanak verir. Bilgiyi almak, uygulamak ve farklı görüş ya da fikirleri değerlendirmek konusunda istekli hale gelirler. Bu zihinsel değişimler duygusal yaşamlarına da yansır. Örneğin mantık yürütebilme yeteneği anne-babaları ile konuşma ve davranma biçimlerinin değişmesine neden olabilir. Anne-babasının söylediği ya da yaptığı bir şeye göstereceği tepkiyi tahmin etmeye başlar ve ona göre cevabını ya da tepkisini hazırlar.

Genellikle yetişkinlerin önerdiği hazır çözümleri reddederler ve kendi çözümlerini bulmayı tercih ederler. Bu nedenle bu yaş grubundaki gençlerde müdahale etmeden, rehberlik edebilen bir yetişkin çok etkili olabilir. Bu gençler yetişkine saygı duymaları halinde, onun görüşlerine büyük değer verirler. Soyut fikirler ve değerler üzerinde düşünebilmeye başladıklarından adalet ve eşitlik kavramları büyük önem kazanabilir. Bu nedenle yaptıkları çalışmalar ya da davranışlar değerlendirilirken neyin adil olduğu göz önünde bulundurulabilir.

Yine bu zihinsel değişimler genç ergenlerin nasıl biri olduklarını ve nasıl biri olabileceklerini düşünebilmelerine de olanak verir. Bu sürece kimlik oluşturma süreci denir ve ergenlik döneminin en önemli süreçlerinden biridir. Gençlerin çoğu pek çok farklı kimlik seçeneğini dener. Anne-babalara hiç bitmeyecekmiş gibi gelen pek çok aşamadan geçerler. Oysa bu süreçten geçmeyen ergenlerin yetişkinlikte başta depresyon olmak üzere ciddi psikolojik sorunlar yaşama riski daha yüksektir.

Tıpkı yetişkinlerin yaşamda farklı rollerle baş etmek için uğraşmaları gibi ergenler de kimlik geliştirmekle, yani kim olduklarını belirlemekle uğraşırlar. Değişik insanlar karşısında, örneğin birinin kızı ya da oğlu, sınıf arkadaşı, takım arkadaşı, öğrenci olmak gibi değişik roller oynadıklarını fark etmeye başlarlar.

Genç ergenler zaman zaman yetişkinler gibi düşünebilseler de, onlar gibi davranabilmeleri için pek çok deneyim kazanmaları gerekir. Sonuç olarak davranışları her zaman düşünceleri ile eşleşmeyebilir. Örneğin çevrenin korunması için katıldığı bir gösteri yürüyüşünde elindeki pet şişeyi etrafa atabilir. Ya da dedikoducu olduğu için hiç sevmediğini söylediği bir arkadaşı ile saatlerce telefonda konuşabilir.

12-13-14 Yaşlarda Sosyal Gelişim

12-13-14-yaşlarda-sosyal-gelişim
Sosyal Gelişim

Anne-babadan bağımsızlaşma sürecindeki genç ergenler ev dışındaki aktivitelere katılmaktan hoşlanırlar. Anne-babanın ya da başka yetişkinlerin görüşüne bağımlılığın yerini arkadaş gruplarının görüşlerine olan bağımlılık alır. Bağımsızlık geç ergenlik döneminde (18-20 yaşlar) kazanılır. Artık anne-babalarından uzakta olmaktan korkmayan genç ergenler daha olgun arkadaşlık becerileri geliştirmeye başlar. Anne-babalar bu durumu aile içindeki geçmişte yapılan aktivitelerin reddedilmesi olarak değil, olgunlaşmanın sağlıklı bir işareti olarak görmelidirler.

Arkadaş gruplar ve kulüpler bu genç ergenlerin sosyal kabul duygusunu yaşamaları için fırsat sağlar. Artık eskiden olduğu gibi yetişkin onayını değil, arkadaş grubu tarafından onaylanmayı ve kabul edilmeyi istemektedirler.

Grup halindeki sosyal aktivitelerin en önemli işlevlerinden biri de karşı cinsle ilişkilerde kendini rahat hissetmeyi öğrenmesine yardımcı olmasıdır. Çoğu aktivitede kızlar kızlarla, erkekler erkeklerle bir araya toplansa da, diğer grubun ne yaptığını da çok merak ederler. Kızlarla erkeklerin kendilerini rahatsız hissetmeden bir arada bulunabilmelerini sağlayan fırsatların yaratılması gereklidir.

12-13-14 Yaşlarda Duygusal Gelişim

12-13-14-yaşlarda-duygusal-gelişim
Duygusal Gelişim

Bu dönemde gerek değişen hormon yapısı gerekse değişen düşünce yapısı genç ergenlerin ruh durumlarında sürekli değişimlere, somurtmalara, özel yaşam talebinin artmasına ve kısa süreli öfke nöbetlerinin yaşanmasına neden olur. Daha küçük çocuklar geleceği çok fazla düşünemezler, oysa bu yaşlardaki gençler geleceği de düşünebilirler ve bu da pek çok konuda kaygılar duymalarına neden olabilir. Örneğin okul başarıları, anne-babanın ölmesi olasılığı, dış görünüm, fiziksel gelişim ve beğenilme isteği, arkadaşının olmaması, ülkenin içinde bulunduğu ekonomik zorluk ve yoksullar, üniversiteyi kazanıp kazanamayacakları, bir iş bulup bulamayacakları, anne-babanın boşanması, terör gibi pek çok konuda kaygılar duymaya başlarlar.

Bu dönem genç ergenin benlik kavramı konusunda en zorlandığı dönemdir. Liseye başlamaktan, yeni ve tanımadıkları bir bedene sahip olmaya kadar, yaşanan pek çok değişiklik kendilerinin kim olduğunu anlamalarını zorlaştırır. Bütün bu değişimlerden dolayı kendileri ile aşırı derecede ilgilidirler ve başkalarının farkına bile varmayacağı kişisel özellikler ya da kusurları gözlerinde fazlasıyla büyütebilirler. Genç ergen tamamen kendisine de saplanabilir. Örneğin bu dünyada bu duyguları ve deneyimleri kendisinden başka hiç kimsenin yaşamadığını ve bu nedenle de anne-babası dahil hiç kimsenin kendisini anlamayacağını düşünebilir. Bu düşünce biçimi de onu yalnızlığa ve soyutlanmaya itebilir.

Genellikle, genç ergenlerin duyguları abartılı, hareketleri tutarsız gözükür. Bu yaş grubundaki gençlerin bir anda mutluluktan mutsuzluğa geçmeleri, kendilerini çok akıllı hissederken, kısa bir süre sonra tam bir aptal gibi görmeleri vb. son derece normaldir. Ayrıca ruh hallerindeki değişimlerden başka, bunları ifade etme biçimleri de sürekli değişebilir. Örneğin arkadaşlarını sarılarak, öpüşerek karşılayan bir genç ergen, bir de bakarsınız kısa bir el sallamayla ve soğuk bir hoşça kal demekle yetinmektedir. Aynı şekilde annesinin kucağına atlayarak ona sarılan çocuğa, daha sonra da annesi sarılmak istediğinde “aman anneee” diyerek annesini itebilir. Bu durumlarda anne-babaların çocuğun duygularının değil, duygularını ifade ediş biçiminin değiştiğini anlamaları ve kabul etmeleri çok önemlidir.

Bu dönemdeki ergenlerin birbiri ile kıyaslanmaması da çok, çok önemlidir. Genç ergenin mevcut performansını kendisinin geçmişteki başarıları ile kıyaslamak en doğrusudur. Bu yaştaki çocukları başkalarının yanında utandırmamak da önemlidir.

 

122 comments

  1. 13 yaşında bir kızım var .annesine ve babasını beğenmiyor,yüksek sesle cevap veriyor ,ağzından defol odamdan ,sus konuşma gibi kötü sözler çıkıyor, beddua etmeleri başladı ..Nasıl önüne geçebiliriz .

  2. Ben 12 yaşındayım öfkem çığ şansızlığımda çığ önemli konu yüzünden arkadaşımla kavga ettim (iyikide sosyal medyadan) yoksa dövecektim.
    Defansım ama beynimdeki kist yüzünden resmii izin yok kafayı yiyorum.

  3. Ben 12 yaşındayım öfkem çığ şansızlığımda çığ önemli konu yüzünden arkadaşımla kavga ettim (iyikide sosyal medyadan) yoksa dövecektim.
    Defansım ama beynimdeki kist yüzünden resmii izin yok kafayı yiyorum.

  4. 0-2 bebek 3-15 çocuk 15 (dahil) 15-18 ergen 18-29 genç 29-45 yetişkin 45-55 olgun 55-66 yaşlı sonrası 70 iş bitmiş derler.

  5. Merhaba ben 12 yaşındayım.166 boyum 51-52 kilom var.İçimde bir yıldır hiç dolmayan bir boşluk var.Bazen gözlerim şişene kadar ağlıyorum.Ne zaman mutlu olsam bir şey oluyor ve ben tekrar mutsuz oluyorum.Kendimi hep şişko hissediyorum.Sanki seksen hatta doksan kilo gibi.İki erkek kardeşim annem ve babam ile yaşıyorum ama ben hep yalnızım.Eskiden kitap okumak bana zevk verirdi.Artık o eski zevk-i vermiyor bana.Bazen kendimi bir çöp gibi hissediyorum.Babamı genelde ayda beş altı gün görüyorum.Yani bir nevi annem ile yaşıyorum.Ama bazen annemle çok sert kavga ediyoeuz.Ben kavga bitince çok üzülüyorum ve gece Yatağan’a yatınca ağlıyorum.Ailmee bu yönümü hiç göstermedim ama son iki üç Aydır ölüm hep aklımdan geçiyor.Ailemden bu durumumu saklamam her gün daha da zorlaşıyor.

    1. Karşılıklı diyalog ve konuşmak herşeydir. Kavga ettiğinde barışmadan yatmaya gitme. İlk işin annene onunla konuşmak istediğini söyleyerek saygı ilkesini unutmadan ona tüm duygularını açmak olmalıdır.

    2. Neredeyse ben de aynı durumdayım kardeşim

  6. sizin en azından aileniz yanınızda benim annem haftada bir kere bile arayıp sormuyor annemle babam ayrı da

  7. Merhaba,

    Benim kız yeğenim 10 yaşında ve bu aralar sürekli tek başına klamak istiyor oturduğu odaya kimseyi almıyor. Tabiki kontrol ediyorum kimşnle görüşüp konuştuğunu telefonunda bütün gün fakat geçenlerde şöyle bir olay yaşadık. Sürekli telefon görüşmesi yapıyor ve ben çok baskı yapmıyorum aslında ama dikkatimi çekti kiminle konuştuğunu sordum. K.z arkadaşıyla olduğunu söyledi.inanmadığım için onun whatspp programını uzaktanda takip edebileceğimi söyledim ve bir sevgilisi olduğunu söyledi🤦🏻‍♀️. Bu durumda nasıl davranmamız gerekiyor? Asabi olduğu için çokta üzerine gitmek istemiyoruz

  8. merhaba arkadaslar 14 yasında erkek kardesım var okulda sorunlar yasıyor öfkesını kontrol edemıyor ogretmene el kol hareketlerıyle cııkısmıs mudurun kapısını yumruklamıs kendını ıfade edemıyor haklı olsada haksız dueuma dusuyor kendını durduramıyor ne yapmalıyım?

  9. merhaba
    13 yaşında bir erkek kardeşim var. 1 yaşından beri epilepsi hastası olduğundan dolayı şımarık bir şekilde büyüdü. bunda annem ve babamın büyük bir etkisi bulunmaktadır.çünkü biri bir olaya hayır dediğinde biri evet dedi ve şu an istediği her şeyi yapma cesareti gösteriyor. biraz şiddette var ama artık o olaydan da korkmuyor. siz bana istediğinizi yapın ben yinede dediğimi yapıcam diyor. onunla sağlıklı iletişim kuramıyoruz. kesinlikle okula gitmek istemiyor. sürekli bilgisayar ve telefonla oyun oynamak istiyor. bu isteklerine sınır koyunca televizyondan bağlanıp saçma sapan oyun videoları izliyor. bunlara sınır koyduğumuzda öfke kontrol problemi yaşamaktayız. çok ciddi bir şekilde hemde. sizden bana bu konu hakkında yardımcı olmanızı bekliyorum.

    1. Kardeşine kısıtlama yaparak onun iyi olmasını saglayamassin aksine daha çok sinirlenir bu yol yerine onu karşına alıp onunla ciddi ve samimi bi seklinde yaptığının yanlış olduğunu soyleyebilirsin , mesela ben olsam bunları söylerdim ” kardeşim biz seni kısıtlamak , üzmek ya da sana zarar vermek istemiyoruz senin iyiliğini düşünüyoruz seni anlıyorum tabiki de her şeyi yapabilirsin ama yaptığın bazı şey ler insanları bizi ya da başkalarını olumsuz etkiliyor lütfen insanlara etrafındakilere ve bize karşı daha anlayışlı ol biz seni cik seviyoruz ve seni üzmek istemiyoruz lütfen sen de bizi uzmemeye gayret göster seni anlıyorum okula gitmek istemiyorsun bunun yerine bilhisayar oyunu gibi daha eylenceli şeyler istiyorsun ve bu normal kim istemez ki ama bazen mantıklı ve iyi şeyler sıkıcıdır kotu veya zararli seyler hep daha eylenceli gelebilir ama seni başariya ulastiracak şey o sıkıcı şeydir bu yuzden bizi dinle sana zarar vermek ya da seni üzmek istemiyoruz mutlu olmani istiyoruz.”derdim bunları empati kurarak yapıyorum umarım bu ya da buna benzer bi konuşma ise yarar.

  10. Oha herkes 12 yaşında girmiş ergenliğe bende kendime erken girdim diye kızıyordum 😂😂😂

İpek için bir yanıt yazın Yanıtı iptal et

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.